یزد آوا، یکی از محورهای مهم بیانات چند روز قبل رهبر معظم انقلاب در جمع خانواده‌های شهدای منا، انتقاد ایشان از سکوت علما و نخبگان و روشنفکران جهان اسلام در قبال این رخداد و ابراز تاسف معظم‌له از این مسئله بود. تا جایی که ایشان از این بی‌تفاوتی با عنوان مصیبت و بلایی که دنیای اسلام به آن دچار شده است یاد کردند: «چرا در کشورهای دیگر، دولت‌ها، خانواده‌ها، ملّت‌ها عکس‌العمل نشان ندادند نسبت به این حادثه؟ این چه بلای بزرگی است که جان امّت اسلامی را فراگرفته؟ این، مصیبتِ بزرگ است. دولت‌ها دچار رودربایستی سیاسی‌اند، دولت‌مردان کشورهای مختلف احیاناً اسیر پول و قدرت و روابط سیاسی و مانند این‌ها هستند، [امّا] دانشمندانشان چرا ساکت ماندند؟ علمایشان چرا حرف نزدند؟ فعّالان سیاسی چرا صحبت نکردند؟ روشنفکرانشان چرا مقاله ننوشتند، اعتراض نکردند، حرف نزدند؟ البتّه در کشورهای دیگر، به تعداد شهدای ما شهید نبود امّا صد نفر، دویست نفر در کشورهایی مثل مصر، مثل مالی، مثل نیجریه و دیگر کشورها به شهادت رسیدند. خب حالا رؤسای کشورها دچار معادلات سیاسی و معادلات قدرتند، آن‌ها [اعتراض] نمی‌کنند، انسان از آن‌ها خیلی هم توقّعی ندارد با این وضعی که متأسّفانه دولت‌ها دارند، انسان نمی‌تواند خیلی هم انتظار داشته باشد؛ لکن آحاد برجسته‌ی جامعه چرا حرف نزدند، چرا سکوت کردند؟ برای دنیای اسلام، بلا این است، مصیبت این است؛ حسّاس نبودن در مقابل یک حادثه‌ی به این عظمت در خانه‌ی خدا که در جوار بیت الهی، کسانی با پررویی و با وقاحت تمام، یک حادثه‌ی سنگینِ ننگین را از سر بگذرانند، بدون اینکه از دنیای اسلام حتّی عذرخواهی هم بکنند.»

از آنجایی که تجربه نشان داده که بسیاری از حاکمان کشورهای اسلامی منافع سیاسی‌شان را بر منافع مردم ترجیح داده‌اند و مسیری را پیش گرفته‌اند که فاصله رژفی با مسیر مردم دارد، رهبر حکیم انقلاب بی‌تفاوتی دولت‌ها در قبال مسئله‌ی منا را قابل انتظار دانسته‌اند و می‌گویند که از آن‌ها توقعی نیست. در واقع عملکرد این دولت‌ها در حوزه‌ها و رخدادهای مختلف به گونه‌ای بوده که نشان می‌دهد در رابطه با فاجعه منا هم از آن‌ها توقع زیادی نیست. لکن شرایط علما و روشنفکران متفاوت است و انتظار این بود که آن‌ها در این زمینه بی‌تفاوت نباشند. اما آن‌ها نیز به مانند دولت‌هایشان، بی‌تفاوتی در قبال این فاجعه بزرگ را بر اعتراض نسبت به بی‌کفایتی آل‌سعود و دفاع از ملت‌ها ترجیح دادند. بی‌تفاوتی که البته منحصر به فاجعه منا نمی‌شود و در مسائل مهم دیگری مانند مسئله فلسطین -که مسئله اول جهان اسلام است- نیز دامن‌گیر روشنفکران امت اسلامی شده است. بی‌تفاوتی که در مسائلی چون تجاوز آل‌سعود به یمن و همچنین در قبال جنایت‌هایی که در سوریه و عراق رخ می‌دهد، هم دامن‌گیر روشنفکران و نخبگان کشورهای اسلامی شده و اوضاع دنیای اسلام را به اینجا کشانده است.

بدون تردید اگر واکنش‌های علما و نخبگان و روشنفکران کشورهای اسلامی در قبال مسائل مختلف جهان اسلام چیزی غیر از آنچه الان وجود دارد، بود، وضع کشورهای اسلامی و دنیای اسلام این نبود. اوضاع حاکم بر فلسطین و غزه این نبود.

اما نکته قابل توجهی که در تاکید رهبر انقلاب بر لزوم موضع‌گیری نخبگان و اندیشمندان کشورهای اسلامی در قبال رخدادی چون فاجعه منا وجود دارد این است که؛ این مسئله علاوه بر دیگر کشورها، تا حدی کشور خودمان را هم دامن‌گیر کرده است. هرچند رهبر انقلاب خودشان بعد از فاجعه منا قاطعانه موضع گرفتند و اجازه سوءاستفاده و فرافکنی بیشتر به سعودی‌ها را ندادند، اما آیا به جز مواضع حساب شده و شجاعانه ایشان، دیگر مسئولان و دست‌اندرکاران کشور هم آنگونه که باید در این زمینه عمل کردند؟ افزون بر مسئولین، آیا حتی روشنفکرانی که در قبال کوچکترین مسائل موضع‌گیری می‌کنند و ادعای حمایت از ملت را دارند، در قبال فاجعه‌ی بزرگی چون منا موضع درخوری گرفتند؟ آنان که به واسطه کوچکترین رخدادها در داخل کشور فریاد وا حقوق بشر سر می‌دادند، به راستی موضع‌شان در قبال فاجعه منا چه بود؟ آیا غیر از این است که در همین رابطه برخی از گروه‌های سیاسی نیز منافع و ملاحظه‌های جناحی و سیاسی‌شان را بر حقوق مردم ترجیح دادند؟

نه تنها روشنفکران و مدعیان داخلی کارنامه‌ی قابل قبولی در رابطه با مسئله منا ندارند، که حتی برخی از علما و بزرگانی که انتظار می‌رفت نسبت به این مسئله مواضع جدی‌تری داشته باشند، آن‌ها هم آنگونه که باید وارد میدان نشدند و شاهد موضع خاصی از سوی ایشان نبودیم. البته در این بین دولت یازدهم، کارنامه‌ای متفاوت از همه دارد، به طوری که می‌توان گفت نوع برخورد دولت و وزارت امور خارجه در قبال این مسئله، خود یک فاجعه بود. براستی اگر نبود آن قاطعیت رهبر انقلاب در برابر گستاخی و وقاحت سعودی‌ها، آیا غیر از این است که کارنامه‌ی ایران هم تفاوتی با کارنامه‌ی کشورهای مرتجع عربی نداشت؟ آیا دولت یازدهم و وزرات امور خارجه واقعا می‌توانند ادعا کنند در قبال فاجعه‌ی منا عملکردی بیش‌تر و جدی‌تر از دولت‌های عربی از خود بروز داده‌اند؟ بر همین اساس، باید گفت ابراز تاسف شدید رهبر حکیم انقلاب از بی‌تفاوتی روشنفکران کشورهای اسلامی در قبال فاجعه منا، مخاطبان داخلی نیز دارد.

نویسنده: وحید سالار

یزد رسا