با مرتضی شایسته تهیه کننده فیلم سینمایی «روز واقعه» و منوچهر محمدی تهیه کننده فیلم های مذهبی درباره دلایل ساخته نشدن فیلم هایی با موضوع حماسه عاشورا و فرهنگ قیام حسینی گفتگو کردیم.

شایسته براین باور است که برای ساخت فیلم هایی با موضوع کربلا نیازمند فیلمنامه مناسب و امکانات لازم هستیم، اما منوچهر محمدی علاوه برای این 2 المان براین باور است که ساخت فیلم های مذهبی با موضوع عاشورا نیازمند عنایت و توفیق از سوی ائمه اطهار(ع) نیز هست.

برای جهانی شدن «روز واقعه» باید از هنرپیشه های خارجی استفاده می کردیم

مرتضی شایسته تهیه کننده سینما که پیش از این ساخت فیلم سینمایی «روز واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی را به عنوان فیلمی تاریخی – مذهبی تجربه کرده است، در پاسخ به اینکه چرا سینمای ایران کمتر سراغ تولیداتی در حوزه سینمای مذهبی با موضوع واقعه عاشورا می رود، گفت:  بعد از تجربه موفق «روز واقعه» و استقبال مردم از این فیلم، دوست داشتم باز هم فیلم هایی از این دست را جلوی دوربین ببرم، اما متاسفانه بعد از گذشت 20 سال از ساخت «روز واقعه»، فیلمنامه خوب، مناسب و جذابی به دست ما نرسیده است که بخواهیم برای ساخت روی آن فکر کنیم.

وی توضیح داد: اکثر فیلمنامه هایی که تا امروز به دست ما رسیده آثار بسیار ضعیفی است البته نمی توان انتظار چندانی برای نگارش فیلمنامه در این زمینه داشت چرا که ساخت آثار تاریخی و به خصوص تاریخ اسلام کار بسیار سختی است.

تهیه کننده فیلم سینمایی «روز واقعه» بیان کرد: علاوه بر نبود فیلمنامه مناسب، ساخت فیلم های تاریخی مذهبی آن هم با موضوع عاشورا نیازمند امکانات ویژه ای است. اگر این روزها فیلمنامه خوب با موضوع عاشورا به دست یک تهیه کننده برسد باز هم باید امکانات ویژه ای برای ساخت چنین فیلمی وجود داشته باشد. بی شک بخش خصوصی نمی تواند چنین امکانات عظیمی را در اختیار سینما قرار دهد و من فکر می کنم دولت و نهادهای مختلف از جمله تلویزیون باید از چنین پروژه هایی حمایت ویژه داشته باشند.

شایسته با تاکید بر اینکه در کنار فیلمنامه و امکانات ویژه برای ساخت یک فیلم مناسب در حوزه سینمای تاریخی- مذهبی، عوامل حاضر در فیلم هم مهم هستند، بیان کرد: به عنوان مثال در «روز واقعه» بهترین عوامل سینمای ایران در کنار هم قرار داشتند تا بتوانیم یک فیلم ماندگار را جلوی دوربین ببریم. یک فیلم خوب نیازمند عوامل حرفه ای از جمله کارگردان، تدوینگر، آهنگساز، طراح صحنه و لباس و ... است. عوامل حرفه ای برای یک فیلم سینمایی می تواند در ماندگاری یک فیلم سینمایی بسیار موثر باشد.

تهیه کننده فیلم سینمایی «بوی کافور عطر یاس» به کارگردانی بهمن فرمان آرا بیان کرد: یکی از آرزوهای من این است که بتوانم بار دیگر یک فیلم تاریخی- مذهبی و ماندگاری مانند «روز واقعه» را جلوی دوربین ببرم فیلمی که در کنار عوامل داخلی از عوامل حرفه ای سینمای هالیوود نیز استفاده کنم. به عنوان مثال شک ندارم اگر در «روز واقعه» از 2 هنرپیشه سرشناس خارجی استفاده می کردم بیش از این ها به فیلم کمک می کرد و فیلم را تبدیل به یک اثر جهانی می کرد.

وی ادامه داد: برای ساخت فیلم های تاریخی – مذهبی نیازمند پیش تولید مناسب و طولانی هستیم؛ پیش تولیدی که در آن بتوان بهترین شرایط را برای تولید یک فیلم سینمایی مناسب آماده کرد و همه جزئیات را مدنظر قرار داد.

تهیه کننده فیلم «می خواهم زنده بمانم» توضیح داد: مردم ما نسبت به سینمای دینی نگاه مثبتی دارند زیرا مردم ما مردمی اهل دین و مومن هستند. اینکه عده ای می گویند مردم تمایلی به فیلم های مذهبی در سینما ندارند قبول ندارم، چرا که در جامعه ایرانی مردم متدین همیشه در انتظار دیدن فیلم های مناسب و خوب در حوزه سینمای مذهبی هستند.

شایسته گفت: استقبال مردم از فیلم های مشابه خارجی مانند فیلم «عمر مختار» و «محمد رسول الله» که با موضوع تاریخ اسلام است، نشان می دهد که مردم همیشه از دیدن فیلم هایی از این دست استقبال می کنند.

و اما منوچهر محمدی تهیه کننده سینما که معمولا فیلم های مذهبی و اخلاقی را جلوی دوربین می برد، معتقد است پیش از هرچیز اولین مساله مهم این است که تا عنایت و توفیق از طرف وجود ائمه اطهار(ع) نباشد، امکان ساخت فیلم هایی از این دست وجود ندارد. در وهله اول ساخت چنین فیلم هایی منوط به عنایت ائمه اطهار است که این توفیق نصیب فیلمساز شود تا به سمت این نوع فیلم ها برود.

تهیه کننده فیلم «میم مثل مادر» ساخته زنده یاد رسول ملاقلی پور ادامه داد: شاهد مثال تاریخی این است که بسیاری از شعرای بزرگ و نامدار ما درباره ائمه اطهار و واقعه عاشورا شعر گفته اند، اما در این میان، شعر محتشم کاشانی از همه ماندگارتر است و از ورای مرز و زمان عبور کرد. زمانی که به تاریخچه این شعر نگاه می کنیم می بینیم توفیقی است که نصیب محتشم شده است. مرحوم شهریار شعری که درباره حضرت علی (ع) گفت یک شعر ماندگار شد و این تنها از طریق عنایت خاص ائمه صورت گرفته است.

وی بیان کرد: از نظر من در حوزه سینما هم همین گونه است، یک زمان ما به شکل مکانیکی به ساخت فیلمی با موضوع مذهبی و به خصوص موضوع عاشورا فکر می کنیم و در نهایت این اثر اثری نیست که از دل برآمده باشد تا لاجرم بر دل نشیند. به گمان من عنایت ائمه اطهار باید وجود داشته باشد و این توفیق به فیلمساز داده شود تا در این عرصه ورود پیدا کند و اثری را بسازد که درخور شان واقعه ای مانند عاشورا باشد.

محمدی با اشاره به اینکه واقعه عاشورا یک تراژدی بزرگ و عظیم است که با ذره ذره وجود هر ایرانی و هر شیعه مسلمان پیوند خورده است، بیان کرد: هر سال این واقعه در یک گستره بزرگ مردمی با عزاداری امام حسین (ع) تکرار می شد و در چنین شرایطی کاری می تواند موفق باشد که در اندازه های این واقعه ساخته شود.

فیلمسازی که فیلم دینی می سازد باید شناخت دینی و تاریخی داشته باشد

تهیه کننده فیلم «عصر روز دهم» توضیح داد: یکی دیگر از مسائل مهم، دانش فیلمساز در این عرصه ها است.، این دانش به این معنا نیست که یک یا چند کتاب در این باره خوانده شود. به نظر من فیلمساز باید احاطه و تسلط به آنچه قبل از حادثه عاشورا رخ داد که زمینه‌ساز این اتفاق بود داشته باشد و اینکه بداند اسلام در یک فرآیند چگونه دچار دگرگونی شد. فیلمساز باید از ماجرای سقیفه بنی ساعده تا وفوع عاشورا را بشناسد.

وی بیان کرد: منظور من این نیست که یک تاریخدان فیلم بسازد، منظور من این است که فیلمساز باید به مسائل مربوط به این برهه تاریخی تسلط داشته باشد در غیر این صورت فیلم جامع و کاملی نخواهیم داشت. نکته بعد که در تولید فیلم های تاریخی باید به آن توجه کرد این است که عناصر مولف در ساخت چنین فیلم هایی نسبت احساسی و عاطفی به ماجرا داشته باشند، به عنوان مثال اگر ما بخواهیم فیلمی راجع به واقعه عاشورا بسازیم و از یک آهنگساز خارجی استفاده کنیم، بی شک آن ظرایف موسیقی که لازمه این کار است از سوی این موسیقیدان درک نمی‌شود. این مسئله نه تنها به موسیقیدان بلکه به تدوین گر، فیلمنامه نویس، طراح صحنه و دکور و حتی تهیه کننده و کارگردان نیز برمی گردد.

تهیه کننده فیلم «بوسیدن روی ماه» توضیح داد: به نظر می رسد این عناصر هم باید با موضوع فیلم ارتباط عاطفی را داشته باشند. نکته بعدی این است که فیلمسازی در حیطه واقعه عاشورا به دلیل پاره ای از محدودیت ها دشواری های خاص خود دارد، یعنی نشان ندادن چهره معصومین و نزدیکان به معصومین از جمله عواملی است که دست فیلمساز را در ساخت این اثر کامل می بندد.

بزرگان دین به کمک سینما بیایند

محمدی گفت: از لحاظ سینمایی و دراماتیک شما نمی توانید داستانی را تعریف کنید که قادر نیستید شخصیت های اصلی آن را نشان دهید و به این اکتفا کنید که از زاویه دوربین داستان را دنبال کنید. شخصیت هایی که دیده نمی شوند نمی توانند حس همذات‌پنداری را در مخاطب ایجاد کنند. بی شک بزرگان دینی باید در این زمینه کمک کنند و مشاوره دهند تا فیلمسازانی که اهلیت ورود به ساخت اینگونه فیلم ها را دارند، بتوانند با آسودگی خاطر وارد این عرصه ها شوند.

وی توضیح داد: اگر فیلمسازان ما بخواهند در این عرصه ها ورود پیدا کنند، مسئولان و نهادهای دولتی ما و منتقدان فرهنگی هم باید بپذیرند که ما باید یک مسیر آزمون و خطا را پشت سر بگذاریم. فیلمسازی یک هنر است و نمی تواند قوانینی برای آن در نظر گرفت بلکه یک اثر سینمایی به حس و حال فیلمساز و شرایط فیلمسازی باز می گردد و باید آزمون و خطا را در این باره بپذیریم و منتقدان فرهنگی ما باید کمک کنند که این آزمون و خطا طی شود و ما به یک زبان پالوده و روشنی در این عرصه دست پیدا کنیم. در این حالت است که حواشی که برای این فیلم ها بوجود می آید کمتر می شود.

محمدی در پایان گفت: نکته پایانی این است که ساخت فیلم های تاریخی بسیار هزینه بر است و روند تولید سنگینی را شامل می شود و بضاعت سینمای ایران در این زمینه کم است و بخش خصوصی نمی تواند در این زمینه ورود پیدا کند و در کنار آن امکانات دولتی هم چندان وسیع نیست که بتواند از ساخت این گونه فیلم ها حمایت کند. شاید دلیل کم کاری در این حوزه به مجموعه ای از این دلایل برمی گردد. لازم است مشوق ها و حمایت هایی در این زمینه صورت گیرد و سرمایه گذاری درست در این فیلم ها انجام شود.