به گزارش یزد آوا، یک سالی از جریان‌سازی سازمان محیط زیست و برخی از مسئولین وقت وزارت نفت در خصوص آلایندگی و سرطانزا بودن بنزین تولید پتروشیمی‌ها می‌گذرد. جریان‌سازی که با کوبیدن بر طبل ضرورت توقف تولید بنزین در صنایع پتروشیمی و جایگزینی آن با بنزین وارداتی، منجر به قطع تولید این فرآورده و محتاج شدن مجدد کشورمان برای تهیه این محصول به کشورهای خارجی شد.

اولین بار معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بود که دی ماه سال در گفتگو با یکی از رسانه‌ها اعلام کرد: استفاده از سوخت استاندارد تاثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا و داشتن هوایی سالم دارد. از این رو اگر سوخت با کیفیت در کشور تولید نمی شود بهتر است تا فراهم شدن زمینه تولید سوخت استاندارد، «واردات بنزین» داشته باشیم.

وی اظهار داشت: اگر در زمینه تامین گاز از منابع داخلی و گازرسانی کامل به صنایع نیز مشکل وجود دارد پیشنهاد می‌شود تا گاز هم وارد کشور شود زیرا در زمان اوج سرما، گاز صنایع قطع می‌شود و به مصارف خانگی اختصاص می‌یابد از این رو صنایع مجبور به استفاده از سوخت مازوت می‌شوند که آلایندگی بسیار بالایی دارد.

در ابتدا این پیشنهاد سازمان حفاظت از محیط زیست، توسط شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش رد شد و وی با تاکید بر استاندارد بودن بنزین پتروشیمی‌ها گفت: با توجه به کسری ناشی از تولید داخلی و مصرف بنزین، میزان کمی از این سوخت از مجتمع‌های پتروشیمی دریافت می شود که پس از ترکیب با بنزین تولید پالایشگاه‌های نفت و کسب استاندارد لازم، به شبکه‌های توزیع سوخت تحویل می‌شود که کیفیت آن دقیقا مطابق با استاندارد ابلاغی است.

اما با وجود مخالفت ظاهری وزارت نفت با پیشنهاد ابتکار و رد ادعای وی، در همان زمان‌ها مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به توقف تولید بنزین پتروشیمی از سال ۱۳۹۳ از تامین کسری بنزین پتروشیمی با واردات از خارج کشور خبر داد و گفت: سال آینده حجم واردات بنزین با افزایشی حدود ۳ برابری به ۱۰ تا ۱۱ میلیون لیتر در روز افزایش می‌یابد.

بعدها بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز از شمارش معکوس برای توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌های کشور خبر داد و در تکمیل گفته‌های خود، از واردات ۱۰ میلیون لیتری بنزین توسط وزارت نفت نیز خبر داد. موضوعی که شاید در نگاه اول، تدبیر دولت یازدهم برای رفع آلودگی هوا و البته صرفه اقتصادی این تصمیم را نمایان می‌کند، اما آیا واقعیت نیز همین است؟ تیترسازی رسانه‌های خاص با عنوان «بی‌کیفیت بودن بنزین داخلی» چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

در بحبوحه ماجرای بنزین که کشور را فراگرفته بود، مسجد‌جامعي در شوراي شهر تهران با قدرداني از تلاش‌هاي بيژن زنگنه در عمل به تعهدات خود مبني بر توزيع بنزين پاک از سال ۹۳، توزيع بنزين وارداتي را مهم‌ترين دليل کاهش آلودگي هواي تهران دانست.

روحانی، رئیس‌جمهور دولت یازدهم نیز نحت تاثير القائات ابتکار و برخي مديران نفتي در دیدار کارکنان سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای مدنی که در آستانه روز جهانی محیط زیست انجام شد، در اظهار نظری بسیار جالب که برخی می‌گویند این روزها آب و هوای تهران خوب شده و این کار خدا است، گفت: «البته باد و باران از نعمت‌های خداوند است و حتی اگر دولت توفیقاتی پیدا می‌کند از رحمت خداوند است، اما دولت بر مسئله محیط زیست به عنوان مسئله اصلی برای سلامت و زندگی سالم مردم به عنوان اولویت بسیار مهم تاکید می‌کند و در این راستا برای عوض کردن بنزین در وزارت نفت کارهای خوبی انجام شده؛ خانم ابتکار هم واقعاً در این رابطه احساس مسئولیت می‌کند و اقدامات مفیدی انجام داده است. آثار تغلیظ بنزین را امروزه در تهران می‌بینیم که البته باد هم به آن کمک کرده است.»

اما موضوع قطع تولید، افزایش واردات و اظهاراتی که توسط مقامات در خصوص پاکیزی هوای تهران بعد از قطع تولید بنزین در پتروشیمی‌ها بسیاری از کارشناسان به خصوص نمایندگان مجلس را به واکنش وا داشت.

مهدی موسوی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» از ماجرای ممنوعیت تولید بنزین در پتروشیمی‌ها و شدت گرفتن واردات پرده برداشت و گفت: بر اساس آنچه که ما تاکنون متوجه شده‌ایم بنزین پتروشیمی‌ها به هیچ عنوان آلودگی‌ای بیشتر از بنزین وارداتی نداشتند.

وی افزود: بر اساس نمونه تستی که مجموعه پالایش و پخش از بنزین وارداتی داشتند و آزمایشاتی که بر روی این بنزین انجام شده است، متوجه شدیم برخی از مولفه‌های مهم همچون آروماتیک، بنزن و سولفور این بنزین تست نشده است و مولفه‌هایی نیز که تست شده نیز متناسب با استانداردهای یورو ۲ و حتی پایین‌تر از آن بوده است.

وی ادامه داد: در تبصره ۲ بند «د» لایحه بودجه ۹۳ که توسط دولت یازدهم تدوین شد، وزارت نفت مبالغی را برای خرید اکتان افزا از پتروشیمی‌ نوری درخواست کرده بود. اگر این اکتان‌افزا آلایندگی دارد، چطور برای خرید آن درخواست بودجه کردند و در همان لایحه بودجه به فکر آلایندگی و جایگزینی واردات نبودند؟ آیا این اقدام که از طرفی برای خرید اکتان‌افزا درخواست بودجه کنند و از طرفی دیگر اعلام کنند این بنزین آلودگی دارد، تضاد کامل نیست؟

افشاگری عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی

موسوی‌نژاد همچنین درباره پشت پرده واردات بنزین و توقف تولید داخلی گفت: همسر یک مقام مسئول در دولت، واردکننده بنزین است که این امر تردیدها درباره پشت پرده واردات بنزین را افزایش می‌دهد.

البته این نماینده مجلس نام و سمت آن مقام مسئول را هیچ‌گاه اعلام نکرد اما معصومه ابتکار این ادعا را به خود گرفت و ۲۰ خرداد در اظهاراتی عجیب گفت: اتهام واردات بنزین به همسرم دروغ محض و بهتان است. کسانی که منافعشان با بنزین سرطانی پتروشیمی گره خورده این تهمت‌ها را نسبت می‌دهند در حالی که این موضوع از وزارت نفت قابل پیگیری و استعلام است.

البته در همین بین دلال خارجی مربوطه در حوزه خلیج فارس نیز توسط رسانه ها شناسایی شد. وی با احداث مخازنی در فجیره امارات با ترکیب مجموعه ای از مشتقات بی کیفیت اقدام به تولید بنزین پاتیلی و فروش آن با حاشیه سود بسیار بالا به وزارت نفت می نمود.

بنزین یورو چهاری که یورو ۲ هم نبود

در بهبوهه واردات بنزین به اصطلاح پاک یعنی بنزین با استانداردهای یورو ۴ بود که ناگهان خبری فضای رسانه‌ها را در بر گرفت.

پس از سخنان عباس کاظمی، معاون وزیر نفت در خصوص توقف واردات بنزین مشخص شد بنزینی که تا این لحظه به عنوان بنزین یورو ۴ به خورد ماشین‌ها داده می‌شد، بنزین یورو ۴ نبوده و حتی استانداردهایی پایین‌تر از یورو ۲ دارد.

بسیار جالب است؛ با وجود تاکیدات فراوان و جو رسانه‌ای که حامیان بنزین وارداتی ایجاد، و به همین دلیل نیز از تولید بنزین در پتروشیمی‌ها جلوگیری کرده بودند، مشخص شد هرگز بنزینی با استاندارد یورو۴ وارد کشور نشده است و مسئولان شرکت ملی نفت ایران به تاز‌گی تصمیم به واردات بنزین یورو۴ گرفته‌اند.

اما آیا این آقایان تاکنون اطلاع نداشتند که بنزین وارد شده از استاندارد یورو ۴ برخوردار نیست؟ مگر در زمان خرید آنالیزی بر روی محصول خریداری شده انجام نمی‌شود؟ و سوال مهم‌تر اینکه در صورت اطلاع از این موضوع چرا این‌ همه سنگ واردات بنزین را به سینه می‌زدند و تاکنون به رسانه‌ها و مردم اعلام می‌کردند که بنزین وارداتی یورو ۴ است و به صرفه که جایگزین بنزین داخلی شود؟

حقایقی که از آنالیز بنزین‌های وارداتی بدست آمد

بیش از دو ماه پیش یعنی در ۵/۴/۲۰۱۴ بنزینی توسط ایران خریداری، و قبل از بارگیری در کشتی CHAMTANG نمونه‌ای از آن توسط شرکت بازرسی بین‌المللی SGS گرفته شد که نتایج زیر را دربرداشت.

با ورود این کشتی و محموله به ایران یعنی مقصد، در آزمایشگاه شرکت پالایش نفت بندرعباس نیز نمونه‌گیری مجدد انجام شد و محصول مورد آزمایش گرفت. نتایج این آزمایش نیز مشخص گردید و مورد تایید مراجع ذی صلاح نیز قرار گرفت.

اما نکته قابل توجه تفاوت فاحش میان دو آزمایش است. بر طبق اسناد منتشر شده در آنالیز شرکت SGS مشهود است در بنزین خریداری شده توسط ایران مقدار ۷۰۰ پی پی ام ماده فروسین که یک ماده اکتان افزا و سمی است موجود است. همچنین در این آنالیز Gum بنزین بارگیری شده ۰٫۵ تخمین زده شده است که درواقع نشان از ناپایداری ترکیبات بنزین دارد.‌ هم چنین عدد اکتان این بنزین ۹۵٫۱، بنزن ۲٫۱۱درصد و آروماتیک ۱۸٫۳ است.

اما آنالیز شرکت پالایش نفت بندرعباس، نتایجی دیگر را نشان می‌دهد. بر اساس آزمایش‌های انجام شده در ایران، عدد اکتان بنزین ۹۴ است که به دلیل وجود ماده فروسین و ناپایداری این ماده عدد اکتان پایین آمده و در عوض GUM بنزین از ۰٫۵ به ۳ می‌رسد.

همچنین موارد مهمی همچون اتانول، بنزن، آروماتیک و گوگرد که از فاکتورهای اساسی تعیین کیفیت و استاندارد بنزین محسوب می‌شود، اصلاً مورد آزمایش قرار نمی‌گیرد و یا عدد حاصل از آزمایش به دلایلی در فرم‌ها درج نمی‌شود.

اما این تنها نمونه نیست. در ۸/۴/۲۰۱۴ بار دیگر این موضوع تکرار شد. بر اساس آنالیز شرکت SGS از این محموله که توسط کشتی ALORS حمل شده است، مشخص می‌شود به میزان ۲۱۰ پی پی ام ماده MMT در این بنزین موجود است.

MMT یا متیل سیکلو پنادین منگنز تریبونیل، یک اکتان افزای حاوی منگنز و با ترکیبات فسفری و گوگردی می‌باشد و در افزایش آلایندگی بویژه در کلانشهرها تاثیرگذار است.

استفاده از این ماده شیمیایی و خطرناک توسط پژوهشگاه صنعت نفت ممنوع و مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش نیز بارها استفاده از این ماده سمی را در بنزین تکذیب کردند؛ این ماده سالیان متمادی است که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و حتی اتحادیه اروپا نیز استفاده از این ماده سمی را ممنوع اعلام کرده است.

اما با وجود تمام این تکذیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها آنالیز شرکت SGS چیز دیگری را نشان می‌دهد. این ماده سمی در بنزین خریداری شده توسط ایران موجود بوده است.

در ۲۰/۴/۲۰۱۴ بار دیگر بنزینی توسط کشتی CHAMTANG به کشور وارد شد. این بنزین علاوه بر دارا بودن شرایط بالا یعنی استفاده از فروسین و ام ام تی، از نفتای سبک نیز استفاده شده بود که موجب شد تا بخارات بنزین بشدت بالا رود.

در آنالیزی که توسط آزمایشگاه بندرعباس ارائه شده است علاوه بر عدم آزمایش اتانول، بنزن،آروماتیک و گوگرد موجود در این بنزین، که مشخص نیست این موارد چه حجمی از بنزین وارداتی به ایران را شامل شده است، بخارات بنزین وارداتی به ایران عدد ۷۲ را نشان می‌دهد و حتی در انتهای این آنالیز به طور مشخص نوشته شده است RVP=۷۲ HIGH که به معنای بالابودن عدد بخارات بنزین است.

وارد شدن مجلس به پرونده جنجالی بنزین

این گزارشات به علاوه واکنش نمایندگان مجلس و رسانه‌ها، هیئت رئیسه مجلس را بر آن داشت تا کمیسیون بهداشت و انروژی مجلس شورای اسلامی را به عنوان دو کمیسیون تخصصی ذیربط مامور انجام تحقیقات و بررسی‌های بیشتر در خصوص میزان آلایندگی بنزین‌های تولید داخل و همچنین بنزین‌های وارداتی کند.

هم زمان و حتی قبل از شروع جلسات کمیسیون‌های تخصصی مجلس، خانم ابتکار بهبود هوای تهران در فصل بهار امسال را ناشی از توقف تولید بنزین پتروشیمی و دلیل موجه آلاینده بودن این نوع بنزین معرفی می‌کرد.

پس از ماه‌ها انتظار سرانجام كميسيون بهداشت مجلس پس از برگزاري دو جلسه مفصل با حضور مديران فعلي و سابق دولتي و نهادهاي نظارتي گزارشی كامل درباره آلايندگي بنزين پتروشيمي و بنزين وارداتي تهيه كرد و اين گزارش را در اختيار هيئت رئيسه مجلس قرار داد.

بر اساس اين گزارش که پيش از اين نیز نمايندگان عضو كميسيون بهداشت و کمیسیون انرژی در گفتگو با "خبرگزاری دانشجو" خبر داده بودند، علاوه بر اینکه هيچ يك از نهادهاي مرتبط از جمله وزارت بهداشت، سازمان بازرسي كل كشور، ديوان محاسبات و شركت ملي پتروشيمي ادعاهاي سازمان حفاظت از محيط زيست درباره آلايندگي بنزين پتروشيمي را تاييد نكرده‌‌اند بلکه عدم استاندارد یورو ۴ و استاندارد ملی و وجود مواد سمی فراوان در بنزین‌های وارداتی نیز مورد تائید قرار گرفته است.

ادعای آلودگی و سرطانزایی بنزین پتروشیمی‌ها رد شد

بر این اساس، سید مهدی موسوی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی "خبرگزاری دانشجو"، با اشاره به بررسی وضعیت آلایندگی بنزین‌های تولید داخل در گزارش کمیسیون بهداشت مجلس اظهار داشت: کمیسیون بهداشت پس از انجام بررسی‌های لازم در خصوص آلایندگی بنزین‌های تولید شده توسط پتروشیمی‌ها و همچنین جلسات متعدد با مسئولین ذیربط، ادعای برخی از مسئولین از جمله سازمان محیط زیست که می‌گفتند این بنزین‌ها سرطانزا می‌باشند را رد کرد.

وی با اشاره به موارد ذکر شده در گزارش مذکور بیان کرد: در گزارش کمیسیون بهداشت آمده است ترکیب بنزین‌های تولید شده توسط پتروشیمی‌ها با بنزین‌های تولیدی در پالایشگاه‌ها اختلاف اندکی داشته و از آن‌جایی که این بنزین‌ها مستقیما در مراکز و جایگاه‌های سوخت قرار نمی‌گرفته است، پس نمی‌توان آن را عامل آلودگی هوا دانست.

نماینده مردم دشتستان در خانه ملت افزود: همچنین ادعای دیگری وجود داشت که بنزین پتروشیمی‌ها را عامل اصلی آلودگی در تهران و کلانشهرها می‌دانست، ادعای فوق نیز بر اساس این گزارش فاقد مستندات کافی دانسته شد.

بنزین وارداتی فاقد استاندارد یورو ۴ و حاوی مواد ممنوعه بوده است

وی ادامه داد: همچنین در گزارش کمیسیون بهداشت مجلس نتایجی در خصوص بنزین‌های وارداتی به دست آمده است. آنالیز بنزین‌های وارداتی در سه ماهه نخست سال جاری و اسناد آزمایشگاهی که در خصوص این بنزین‌ها به دست آمده است، نشان می‌دهد بنزین‌های وارد شده در این سه ماه فاقد استاندارد ملی ۴۹۰۴ و استاندارد یورو ۴ بوده و حتی مواد ممنوعه‌ای نیز در این بنزین‌های وارداتی دیده شده است.

بهبود کیفیت هوای تهران به دلیل توقف تولید بنزین در داخل کشور، ادعایی بی‌ربط است

موسوی‌نژاد در پایان خاطرنشان کرد: علاوه بر تمامی این مسائل این موضوع را که کیفیت بالای هوای تهران را به عدم استفاده از بنزین وارداتی نسبت می‌دهند، ادعایی بی‌ربط است چرا که همانگونه که گفتم از سویی بنزین‌های وارداتی فاقد استاندارد یورو ۴ بوده‌اند و از سویی دیگر بنزین پتروشیمی‌ها تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری مورد استفاده قرار می‌گرفت، پس این ادعا نیز بی‌اساس می‌باشد.

امروز نیز شاهد از غیب رسید و براساس آخرین اطلاعات رسیده از ایستگاه های سنجش آلودگی هوا به دنبال وقوع پدیده گرد و غبار در شهر تهران میانگین غلظت آلاینده ذرات معلق نسبت به روز گذشته افزایش یافته به طوری که شاخص کیفیت ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون ۱۴۰ پی اس ای بوده است. بنابر این شاخص کیفیت هوای تهران امروز چهارشنبه مورخ ۱۶/۷/۹۳ در شرایط ناسالم قرار دارد.

حتی وزش باد شدید شب گذشته تهران نیز نتوانست از این پدیده جلوگیری کند. حال باید دید مسئولین سازمان محیط زیست دیگر چه بهانه‌ای آورده و دلیل آلودگی هوا را چه می‌دانند؟

آیا زنگنه و ابتکار عذرخواهی می‌کنند؟

با وجود اینکه تاخیر مجلس در قرائت گزارش کمیسیون بهداشت قابل تامل است، اما جزئیاتی که از زبان نمایندگان مردم در خانه ملت بازگو شده است، رسوایی بزرگی برای وزارت نفت و سازمان محیط زیست می‌باشد. رسوایی که علاوه بر ضربه خوردن تولید ملی منجر به پسرفتی بزرگ در توقف تولید یک محصول استراتژیک همچون بنزین در داخل کشور و بدتر از آن وابستگی به خرید بنزین غیراستاندارد و حاوی مواد سمی از خارج کشور شده است.

با وجود انتشار گسترده این اخبار در تمام رسانه‌های داخلی و خارجی اما شاهد سکوت مسئولین وزارت نفت و سازمان محیط زیست هستیم. کسانی که باید به دلیل اظهارات گذشته خود و همچنین ضربه‌ای که به اقتصاد کشور زدند، خطای خود را پذیرفته و عذرخوانی کنند. این افراد باید در مقابل مردم و جامعه جوابگو باشند و به دلیل اقدامات غیرکارشناسانه خود که شاید به دلیل رانت‌های خاصی صورت گرفته است مورد سوال قرار گیرند.

در صورت عدم پذیرش این واقعیت از سوی مسئولین موجی از بي‌اعتمادي در مردم حاصل می‌شود. این افراد باید در مراجع قضايي تاوان اين خطاي بزرگ را بدهند. لازم است اين موضوعات شفاف شوند.

همچنین با روشن شدن ابعاد قضایا لازم است فکری برای احیای مجدد تولید بنزین و قطع وابستگی برای تولید این محصول کاملا استراتژیک آن هم نه تنها در پتروشیمی‌ها بلکه در پالایشگاه‌ها که این موضوع یکی از رسالت‌هایشان می‌باشند، شود تا شاید بتوانیم قدری از خسارت‌های ناشی از منفعت‌جویی برخی از مسئولین کشور را جبران کرد.

منبع: خبرگزاری دانشجو