سرو ابرکوه؛

مقام معظم رهبری(مدظله) در سخنرانی روز اول فروردین ماه سال 94 در حرم مطهر رضوی نماز، زکات، امربه معروف و نهی از منکر را 4 شاخص شکل دهنده هندسه نظام اسلامی برشمردند که هر یک از این شاخص ها دارای جنبه های فردی و همچنین اجتماعی می باشند و نقش موثری در نظام سازی اسلامی دارند.

در این نوشتار اشاره مختصری به دلایل عقلی و نقلی وجوب فریضه  امربه معروف و نهی از منکر،که برخی از علماء  آن را از اقسام جهاد بر می شمرند می پردازیم.

دلایل نقلی وجوب امر به معروف و نهی از منکر؛

الف) آیات قرآن:
خداوند در آیات 103 و 109 سوره آل عمران، 62 سوره مائده، 25 سوره انفال، 116 هود، 44 بقره بر ضرروت این واجب الهی تاکید کرده است و در سوره اعراف، آیه 165، و  علت نزول عذاب الهی بر اصحاب سبت را عدم توبه از ترک این فریضه معرفی کرده و می فرماید: آنها قومی بودند که به آنچه خداوند بر آنها حرام فرموده .... مخالفت کردند و جمعی از ایشان آنها را اندرز داده و نهی از منکر می کردند و جمعی دیگر ساکت بودند و به نهی کنندگان می گفتند: ساکت شوید و با ایشان کاری نداشته باشید زیرا اینها باید هلاک شوند...
و چون آن قوم در معصیت فرو رفتند، عذاب الهی بر آنها نازل شد و تنها نهی کنندگان از منکر نجات یافتند و بقیه یعنی گناه کاران و کسانی که نهی از منکر نکردند همه به صورت میمون مسخ شده، وهلاک شدند.

در اینجا می بینیم که خداوند هم گناهکاران و هم کسانی که نهی از منکر نمی کنند مشمول یک عذاب می شوند .

ترک نهی از منکر از گناهانی است که خداوند و پیامبرش، فاعلین به آن را لعنت کرده است، در سوره مائده، آیه 78 و 79 به این امر تصریح شده است.

ب) دلایل روایی؛
دلایل روایی متعددی بر این فریضه بیان شده است که از آن می توان به برخی احادیث توجه کرد:

امام رضا علیه السلام  در وسائل الشیعه می فرمایند: باید امر به معروف و نهی از منکر کنید و اگر نکنید بدهاتان بر شما مسلط می شوند و خوبانتان هر چه دعا کنند مستجاب نمی شود.

در روایات به صراحت سازش کنندگان با گناهکاران را  ترک کنندگان این فریضه می داند و آنها را جزء هلاک شدگان برمی شمرد، در حدیثی از امام باقر علیه السلام در جلد 11 وسائل، روایت شده که خداوند به شعیب(ع) وحی فرمود که یکصد هزار نفر از قوم ترا هلاک خواهم کرد؛ چهل هزار نفر از اشرار و شصت هزار نفر از خوبان آنها را.

شعیب(ع) گفت: پروردگارا، اشرار سزاوار عذابند، نیکان چرا؟

فرمود: چون با اهل معصیت سازش کردند و برای غضب من بر آنها غضب نکردند و آنها را نهی ننمودند.

در حدیثی دیگر، حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه، ترک کنندگان این فریضه را جزء لعنت شدگان خداوند معرفی می کند و می فرماید: جز این نیست که خداوند لعنت نفرموده جماعت پیشینیان از شما را، مگر به واسطه ترک امر به معروف و نهی از منکر. پس نادانان را از گناه کردن و دانایان را به سبب ترک نهی از منکر لعنت فرموده است.

دلیل عقلی؛
خداوند در دین اسلام، تمام قوانین سیاست دینی و مدنی و امهات و اسباب سعادت و ترقی را گرد آورده است، شرع خود گاهی ناظر بر حسن اجرای قوانین است ولی در منظر دین اسلام، اجرای قوانین را بر عهده مسلمین نیز نهاده است تا هر فردی خود را قوه مجریه احکام الهی بداند.

مهمترین دلیل عقلی وجوب امربه معروف و نهی از منکر این است که؛ انسان ها خود را در مقابل یکدیگر مسئول بدانند و مراقب اعمال یکدیگر باشند تا هم حس نوع دوستی تقویت گردد و هم جامعه در یک محیط امن و آرامی قرار بگیرد.

شاید بتوان مهمترین دلیل پرداختن رهبر انقلاب به طرح این فریضه به عنوان شاخص شکل دهنده هندسه نظام اسلامی در سخنان روزهای اول سال 94، به نقش تعیین کننده انجام درست این فریضه در نظام اسلامی و ایجاد روحیه همدلی و همزبانی در بین مردم و مسئولین بیان کرد.

والسلام
شهربانو کارگر
کارشناس ارشد علوم اسلامی