احمد کلاته ساداتی در گفتگو با خبرنگار یزد آوا، در خصوص پیری جمعیت و پیامدهای آن گفت: یکی از مسائلی که در روندهای جمعیت در چهل سال اخیر در کشور ما رخ داده این است که زاد و ولد بعد از انقلاب به صورت ناگهانی بالا رفت و یک دفعه با یک سری اقدامات فرهنگی اجتماعی زاد و ولد کاهش یافت و این موضوع در واقع یک روند سیاستی بعد از انقلاب بوده است.

وی ادامه داد: در کنار این روند سیاستی که عموما از سوی سیاستگذاران اتفاق افتاده است مسائلی فرهنگی و اقتصادی رخ داده که آنها را در سیاست‌ها ندیدیم. تغییرات فرهنگی که در دنیا رخ داده و در کشور ما نیز بوده، از جمله افزایش سن ازدواج که بخشی از این افزایش سن ازدواج به دلیل ورود به دانشگاه و کسب تحصیلات تکمیلی و عالی و بخشی از آن نیز به دلیل تغییرات فرهنگی که در جامعه رخ داده مسائل است و از آن طرف به موازات آن مسائل و مشکلات اقتصادی نیز داشتیم یعنی فراز و فرودهای اقتصادی نیز به خصوص در دو دهه اخیر در کنار سیاست‌ها اتفاق افتاده است.

یک سوم جمعیت سه دهه آینده سالمند خواهند بود

استادیار جامعه شناسی دانشگاه یزد ادامه داد: در شرایط فعلی جمعیتی که در سن باروری فعال و جوانی قرار دارند به سمتی رفته‌اند که باروری آن‌ها کم شده است، یا بعد خانوار کوچک و تعداد فرزندان کم شده است و یا یک سری اصلا ازدواج نکرده‌اند، حدود 11 تا 12 میلیون در کشور مجرد داریم که این مجردها ازدواج هم بکنند برنامه‌ای برای باروری ندارند یا تمایل به داشتن بیش از یک یا دو فرزند ندارند بنابراین اینها تغییرات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی بوده که در حوزه خانواده رخ داده است و موجب شده در عین حال که یک جمعیت جوان و فعال داریم ولی به لحاظ باروری جمعیتی، این جمعیت القوه نتواند تداوم نسلی را به صورت طبیعی در نظام اجتماعی رقم بزند.

کلاته ساداتی عنوان کرد: کسانی که اکنون در آستانه میانسالی قرار دارند جمعیت بالقوه سالمند آینده هستند که پیش بینی می‌شود در دو یا سه دهه آینده، حدودا بین 20 تا 30 میلیون جمعیت سالمند داشته باشیم، در صورتی که بر فرض در سه دهه آینده میانگین جمعیت کشور 80 میلیون باشد 25 میلیون سالمند بالقوه داریم و در واقع در آینده حدود یک سوم جامعه سالمند هستند.

بر زمین ماندن کارهای اقتصادی اجتماعی با روند جمعیتی فعلی

وی با بیان اینکه در دهه‌های آینده پیش بینی می‌شود با این روند جمعیتی، جمیعت فعال نخواهیم نداشت و بسیاری از کارهای اقتصادی و اجتماعی بر زمین می‌ماند، ادامه داد: جدا از اینکه هم اکنون 30 درصد جمعیت سالمند بالقوه هستند، جمعیت جوان کنونی نیز تصمیمی برای ازدواج ندارند و بحث ازدواج و فرزندآوری آنها مبهم و پیچیده هست و فرایندی شفاف از نرخ زاد و ولد نمی‌توانیم پیش بینی کنیم و در واقع علیرغم کاهش نرخ زادو ولد، کاهش آمار ازدواج، افزایش سن ازدواج و کاهش بعد خانوار؛ صنعت، نظام خدمات، کشاورزی و ... نیاز به نیروی فعال دارد بنابراین با سالمند بودن یک سوم جمعیت و همچنین کاهش باروری و در نتیجه کاهش جمعیت جوان اولین مسئله‌ای که مطرح می‌شود این است که در آن زمان چه کسی می‌خواهد نیازهای نظام اجتماعی این جامعه را برآورده و تامین کند.

این جامعه شناس با بیان اینکه مراقبت از سالمند نیز در آینده مسئله دیگری است که مطرح می‌شود، گفت: یکی از مسائل مهمی که در نگهداری سالمندان بالقوه مطرح هست تحرک اجتماعی است، تحرک اجتماعی به این معناست که اعضای خانوار در شرایط جهانی امروز عموما در مرزهای دور از خانواده زندگی می کنند و معلوم نیست فرزندان سالمندان بالقوه پس از ازدواج در 30 سال آینده کجا هستند و عموما چون تحرک اجتماعی بالاست درصد بالایی از این فرزندان در کنار خانواده و والدین خود نیستند و این مسئله مطرح می‌شود چه کسی می‌خواهد ازاین سالمندان مراقبت و نگهداری کند و آیا جمعیتی برای این کار وجود دارد.

افزایش هزینه سالمندی در دهه‌های آینده

کلاته‌ساداتی افزود: در شرایط اجتماعی که یک سوم جمعیت سالمند هستند و توان اقدامات اجتماعی و اقتصادی را ندارد این جمعیت به مراقب، خدمات پزشکی، خدمات سلامت و سیستم‌های بیمه‌ای و حمایتی نیاز دارند، علاوه بر اینکه جمعیتی برای مراقبت از آنها لازم است، باید به این مسئله نیز توجه کرد که آیا ما به لحاظ اقتصادی می‌توانیم از این حجم سالمند حمایت کنیم؟ 25 میلیون جمعیت غیر فعال است یعنی علاوه بر اینکه تولید و خدمات ندارد نظام اجتماعی هم باید به آن خدمت‌رسانی کند، باید پیش بینی کرد آیا پوشش‌های بیمه ای ما کفایت لازم برای حمایت از این جمعیت سالمند را دارند.

وی با اشاره به نظام‌های حمایت‌ اجتماعی در حوزه سالمندی ادامه داد: هر چه انسان به سمت سالمندی می‌رود، خدمات پزشکی، مراقبتی و دارو و درمان بیشتری نیاز دارد و این هزینه‌بر است، مهم ترین بخش هزینه برای سالمندان، بخش سلامت آن است، با هر دهه افزایش سن فرد، نیاز بیشتر به مراقبت و خدمات سلامت پیدا می‌کند، برخی خدمات ضروری و برخی نگهدارنده هستند، بنابراین موضوع سالمندی با بحث سلامت بسیار درگیر و در هم پیچیده است و هزینه سلامت سالمندی در آینده روبه افزایش است و این موضوع کار سیستم‌های بیمه‌ای در بحث خدمات سلامت و پوشش‌های حمایتی را سخت می‌کند.

سرپرست مرکز پژوهشی مطالعات رفاه اجتماعی دانشگاه یزد گفت:  ما یک جامعه در حال توسعه هستیم و عده‌ای از محققان اعتقاد دارند به لحاظ روند سالمندی یک فرایند ژاپنی را در پیش داریم اما ژاپن یک کشور توسعه یافته و با رشد ناخالص ملی بالاست و از سالمندانش حمایت می‌کند اما آیا جامعه ما در دو سه دهه آینده، از این رشد اقتصادی لازم برخوردار خواهد بود که از لحاظ اقتصادی و پوشش‌های بیمه‌ای حمایت لازم را از سالمند داشته باشد؟ که باز هم در این حوزه‌ها پاسخ شفافی نداریم. 

لزوم سیاستگذاری برای جمعیت سالمند آینده

کلاته‌ساداتی، تنها بودن و مسائل و سلامت روانی سالمندان، نظام تفریحی و اوقات فراغت آنها، مناسب سازی محیط برای سالمندان، وجود سالمندان معلول و کم توان، نبود سیاتگذاری‌های شهری و ... را از جمله مسائلی دانست که در  آینده با آن مواجه هستیم و افزود: از جهات مختلف مسئله سالمندی یک بحثی پیچیده‌ در نظام اجتماعی در دو سه دهه آینده است و باید برای آن سیاست‌گذاری کرد.

وی با بیان اینکه سالمندی روستاها موضوع دیگری است که هم اکنون در روستاهای ما کلید خورده است، افزود: عموما روستاهای ما روستاهای سالمند زده هستند، نظام اجتماعی ما چقدر برای نظام‌های حمایتی، پوشش‌های حمایتی، نظام‌های تفریح و اوقات فراغت روستاهای سالمندش فکر کرده است، آن چیزی که اکنون دارد در برخی از روستاهای سالمند اتفاق می‌افتد موضوعی است که اگر سیاستگذاری نشود 20 سال آینده در شهرهای ما اتفاق خواهد افتاد ضمن اینکه روستاها تا حدی از فضاهایی مناسب برای اوقات فراغت سالمندان برخوردار است اما در شهرها به خصوص شهرهای کویری فضایی برای سالمندان تعبیه نشده و در سیاست‌های خود به این موارد توجه نکرده‌ایم.

این جامعه شناس یزدی تاکید دارد: مسائل بسیار زیادی که در زمینه سالمندان وجود دارد، ضرورت تحقیقات به لحاظ سیاستی را نشان می‌دهد باید در خصوص نیازهای سالمندی جمعیت، آینده پژوهی کنیم، اگر این حوزه به حال خود رها شود دیری نمی‌پاید که با کوهی از چالش‌های جدی در زمینه سالمندی مواجه می‌شویم، در خصوص سالمندی  نیازمند تحقیقات و آینده نگری به خصوص در زمینه بیمه تامین اجتماعی، سیاست‌های اقتصادی، حمایت از سالمندان بالقوه در آینده، بحث جمعیت و مراقبین سلامت هستیم و به طور خاص باید به دنبال مدل‌های بومی در این زمینه‌ها باشیم.

انتهای پیام/