به گزارش یزد آوا، شهرت دیرینه‌ استان یزد در برگزاری مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) ویاران باوفایش و سبک‌های خاص و سنتی عزاداری مردم این دیار بی‌شک یکی از عواملی است که باعث شده تا این خطه‌ی کویری که در کشور با عنوان‌هایی همچون حسینیه‌ی ایران و دارالعباده شناخته می‌شود؛ امروز در جهان نیز شناخته‌شده باشد و همه‌ساله گردشگران زیادی را در این ایام به‌سوی خود جذب کند.

مردم دیار دارالعباده در روزهای آغازین این ماه با سیاه پوش کردن هر کوی و برزن و برافراشتن پرچم ها و بیرق‌های سیاه به استقبال ماه محرم می روند و با حلول ماه محرم و فرارسیدن ایام عزای حسینی در جای‌جای شهرها و روستاهای این استان مجالس عزاداری و روضه‌خوانی برپا می‌شود؛ هرچند این مجالس محدود به دو ماه محرم و صفر نیستند و در طول سال نیز مردم این استان مجالس ذکر یاد و توسل به اهل‌بیت اطهار را برگزار می‌کنند؛ اما عزاداری‌های ماه محرم به‌خصوص در 13 روز اول این ماه در این دیار رنگ بوی دیگری دارد.

اکنون 21 آئین مذهبی ویژه ماه محرم در استان یزد به ثبت میراث فرهنگی رسیده و برخی از این مراسمات مانند چاووشی خوانی، آذین بندی نخل ها و پرسه خوانی در برخی از شهرهای استان به صورت مشترک برگزار می شود.

چاووشی خوانی، پرسه زنی، نخل برداری، پوش کشیدن، تعزیه خوانی، جوش دوره، سینه زنی، جغجغه زنی، طبخ آش نذری و مراسم سیزدهم محرم از مهمترین مراسم‌هایی است که ماه محرم دراستان یزد برگزار می شود.

چاووشی خوانی 

قبل از ماه محرم افرادی بنام «چاووشی خوانان» فرارسیدن ماه محرم را به مردم اعلام می كردند چاووشی خوانان كه صدایی خوش و رسا داشتند، به صورت تك نفره، دو نفره یا گروهی بالای منابر یا گلدسته ها رفته و آمدن ماه محرم را با خواندن اشعاری اعلام كرده و مردم را برای این ماه آماده می كردند و مردم هم با پوشیدن لباس سیاه یا حنا كردن، نظافت و غیره خود را‌ آماده می كردند.

چاووشی خوانان در ابتدای مجالس روضه خوانی گذشته با خواندن اشعاری، مردم را دعوت به شركت در مراسم روضه خوانی می كردند كه این اشعار مانند:

خوش آمدی ای زن و مرد در عزای حسین         نهید مرهم اشكی بر عزای حسین

همچنین چاووشی خوانان شعرشان را با اشعار صلواتی می خواندند كه عبارتند از:

فدای آن جهانی بود كه گوید این كلمات              به باب فاطمه پیغمبر خدا صلوات

نوشته اند بر در و دیوار كائنات                      كه بر محمد و آل محمد صلوات

و یا اشعاری دیگر مانند:

با رب به محمد كه علی را برسان                   آن یكه سوار حیدری را برسان

آن دم كه عمل دامن عمرم گیرد                     پیش از فلك دعوت علی را برسان

این اشعار بیشتر ذكر صلوات بر محمد و آل محمد بود و همچنین مرثیه حسین بن علی و رنج هایی كه یارانشان كشیدند از قبیل:

ای فلك صد حیف بر حسین                           حسین و صد حیف و صد حیف

كشته شدن شاه نور دو عینم                             حیف و صد حیف بر حسینم

پرسه زنی

بعد از این مراسم آئین دیگری بنام پرسه زنی اجرا می‌شد، گروهی از هیات عزاداری از یك حسینیه حركت می كردند به همراه یك نفر بنام «جلودار» یا «پیشدار» كه بزرگ هیات و سید هم بود شروع به نوحه خوانی و مرثیه سرایی می كردند تا به حسینیه بعدی می رسیدند و خانواده ها كه رسیدن هیات را متوجه می شدند، نذورات خود را توزیع می كردند و حتی بعضی از افراد، گوسفند قربانی می كردند و یا نذورات جمع آوری شده در عزاداری ها و روضه خوانی ها مصرف می شد كه این كارها مقدمه ای بود تا ماه محرم را آغاز كنند.

روضه خوانی

یکی از آئین‌های روضه خوانی، پامنبری بود؛ پامنبرخوان‌ها افرادی سید و خوش صدا بودند که اکثرا هم دو نفر بودند که با صدای بلند در مرثیه امام حسین (ع) و با هدف نظم بخشیدن به مجلس تا اینکه روحانی بعدی به منبر بیاید مرثیه می‌خواندند.

روضه‌های معروف شامل روضه حضرت علی اکبر (ع)، حضرت علی اصغر (ع)، حضرت ابولفضل (ع) و روضه الوداع بود که روضه الوداع از پرشورترین و سوزناک‌ترین روضه‌ها محسوب می‌شد که در آن حادثه کربلا و وداع امام حسین (ع) با پسر یزرگش گفته می‌شد.

 بین مراسم هم کسانی بنام «سقا» بودند که معروف‌ترین سقاهای یزدی میرزا سقا و رضاسقا بودند که آب را از آب انبار داخل مشک کرده و به عزاداران امام حسین (ع) می‌نوشاندند. این افراد لباس سفید با کمربند مشکی می‌پوشیدند و به مردم آب می‌دادند.

پوش کشیدن

پوش پارچه محکمی بود که به نقوش واقعه کربلا مزین بود و توسط مردم برپا می‌شد تا عزاداران حسینی از سرما و گرما در امان باشند، در زمان پوش بالا کردن هم چاووشی خوانان اشعاری را در در رابطه با حادثه کربلا می‌خواندند.

دوستداران امام حسین و جوانان قوی بنیه پوش را بالا می‌کشیدند پوش روی تیرک بنا و استوار می‌شد و با گفتن یا حسین و یا ابوالفضل بالا کشیده می‌شد و بعضی از افراد قربانی کرده و یا صدقه می‌دادند تا اتفاقی نیفتد و در پایان هم نقل و شربت توزیع کرده و برای کسانی که پوش می‌کشیدند دعا می‌کردند.

 پوش پارچه سفیدی بود که کارخانه هراتی در یزد بافت آن‌ها را بر عهده داشت و پوشدوزها پارچه‌های عریض را به هم وصل می‌کردند و نقوشی مانند شیر، فرشته، شمشیر، درخت سرو و... بر روی آن می‌دوختند.

 مراسم سینه زنی

 دسته‌های شاه ابوالقاسم، فهادان، بعثت، باغ گندم و رنگرزها از دسته‌های سینه زنی مشهور یزد بودند و زنجیرزن‌ها شامل دسته خرمشاه، قلعه کهنه، کوشک نو، گازرگاه بود و از نوحه خوانهای معروف یزد هم می‌توان به علی اکبر سعادتمند، حسین سعادتمند، محمد کاسب، مرحوم حاج عباس حسینی و همچنین آقایان آدابی، خویش داری و علایی اشاره کرد که سردسته هیات پشت باغ بودند.

همچنین دسته عرب‌ها که پرشورترین دسته عزاداری یزد بود لباس سیاه و بلندی بر تن می‌کردند، لباسشان را گل آلود می‌کردند و خاک بر سر می‌ریختند و با بیل و کلنگ در دست به امام‌زاده جعفر (ع) می‌رفتند که هنوز هم این کار را انجام می‌دهند.

جغجغه زنی

حدود ۷۰ یا ۸۰ سال پیش مراسم سنگ زنی در میدان بعثت یزد اجرا می‌شد که به جغجغه زنی معروف بود که در مشهد و بغدادآباد مهریز هم اجرا می‌شد که امروز مجددا این مراسم زنده شده است. 

در این مراسم افرادی لباس سیاه بر تن می‌کردند که نما اجنه بودند و ابزاری شبیه کوشکوب در دست گرفته و بطور مرتب به هم می‌زدند و اشعاری در رثای سرور شهدا می‌خواندند که شبیه سنج زنی امروزه بوده این هیات کاملا از بین رفته بود و امروزه با تقلید از شهرهای دیگر بار دیگر زنده شده که بعضی از علما این مراسم را نهی می‌کردند. این هیات از بعثت تا میدان امیرچخماق حرکت می‌کرد. 

نخل برداری

یکی از معروف ترین و پر مخاطب ترین مراسمات مذهبی که طی سال های اخیر سبب شده که توریست ها و گردشگران داخلی و خارجی که به استان یزد سفر می کنند، علاقه مند به مشاهده آن باشند، مراسم نخل برداری است. نخل را با نمادهای آیینه، شیر، درخت سرو، کتیبه‌هایی با اشعاری در رثای امام حسین (ع) آذین می‌بستند به طوری که درخت سرو تمثیلی از پیکره امام حسین (ع) است و در فرهنگ ایرانی هم نشانه جاودانگی می‌باشد. همچنین چراغ دستی‌هایی (فانوس‌ها) به نخل آویزان می‌کردند تا مردم را به سمت محل قرار گرفتن نخل هدایت کند.

نخل دارای الوارهایی بودند که زیر آن قرار داشت و در دوران قدیم هر چوب متعلق به یک خانواده بود که عزاداران با فریاد یا حسین یا حسین نخل را بلند می‌کردند و یک نفر بالای نخل می‌ایستاد و با خواندن اشعاری، گروه را هدایت می‌کرد.

نخل در فرهنگ مردمان دارالعباده همان تابوت و نمادی از پیکر مطهر ائمه اطهار و به ویژه حضرت امام حسین(ع) است که مردم با چرخش آن دور حسینیه‌ها به تشییع می‌پردازند. این نخل معمولا از جنس چوب است و حمل این تابوت در بین مراسم‌های مختلف محرم از کارهای اصلی و اساسی به شمار می‌رود و یادآور تابوتی است که پیکر امام حسین (ع) در آن از میدان جنگ به مزار همیشگی‌اش منتقل شد. مراسم نخل گردانی با حضور خیل عظیم عزاداران حسینی ظهر تاسوعا و عاشورا اجرا می‌شود و در بعضی محلات یا شهرهای یزد فقط ظهر عاشورا اجرا می‌شود و مردم برای این مراسم احترام  و ارادت خاصی قائل هستند.

کتل بستن

یکی دیگر از آیین های مهم ماه محرم در یزد کتل بستن است. یزدی ها به اسب زین کرده ای که به شکل خاصی با چند شال، ترمه یا ابریشمی به رنگ‌های سبز و سرخ آراسته شده و پیشاپیش صف عزاداران در حالیکه محافظ آن افسارش را به دست گرفته حرکت می کند کتل می گویند. سر و صورت اسب را با چند قطعه آیینه کوچک، نگین، قرآن و… آذین می‌نمایند وگاه پارچه سفید خون‌آلودی را بر پشت حیوان می‌کشند و چند قطعه چوب رنگ شده قرمز به نشانه تیر و پیکان در پارچه فرو می‌کنند. هم چنین کبوتر زنده‌ای که با رنگ قرمز آغشته شده را بر پشت اسب می‌گذارند.

مراسم جوش دوره

در مراسم جوش دوره عده‌ای به صورت دایره‌وار می‌ایستند و با یک ‌دست کمر بغل‌دستی خود را گرفته و با دست دیگر سینه می‌زنند. دو دسته در روز تاسوعا با اشعاری محزون در حالی که به سینه می زنند، یک پای خود را جلو و پای دیگر را به عقب و سپس پای راست بلند کرده و به زمین می زنند و به دور علمی که وسط محل عزاداری نصب شده می چرخند.

تعزیه خوانی

صبح روز عاشورا تعزیه‌خوان ها وقایع عاشورا را بازسازی می‌كنند؛ مراسم تعزیه از ورود شمر به صحنه كربلا آغاز می‌شود و تا شهادت امام حسین(ع) ادامه دارد و تمامی گفتگوهای میان افراد به صورت شعر رد و بدل می‌شود.

مراسم شام غریبان

برپایی مراسم شام غریبان نیز یکی دیگر از آیین‌های یزدی‌ها در شب شهادت امام حسین (ع) است. این مراسم معمولا در میدان امیرچخماق که نخل 400 ساله در آن قرار دارد برگزار می‌شود.

این میدان در آن شب خاموش و سیاه است و مردم با روشن کردن شمع به عزاداری می‌پردازند حتی برخی از افراد اعتقاد دارند که در این شب باید 40 حسینیه را با شمع روشن کنند.

مراسم سیزدهم محرم

مردم یزد سیزدهمین روز محرم را سوم امام حسین (ع) می خوانند و مراسم مختلف عزاداری خصوصا نخل برداری را در گوشه و کنار شهر برگزار می کنند. این مراسم معنوی از ابتدای صبح با راه اندازی دستجات سینه زن و زنجیرزن و حضور در مسجد ملااسماعیل آغاز و تا برگزاری نماز جماعت ظهر و عصر در این مكان مقدس ادامه خواهد داشت.

نذری‌های رایج

یکی از معروف‌‌ترین نذری‌‌های یزد آش امام حسین است. این آش شبیه آش گندم و تقریبا با همان مواد است در فیروزآباد تاپیش از این فقط شب تاسوعا و اربعین می پختند ولی در سال های اخیر در طول ۲ ماه محرم و صفر پخته می شود.

برای دیدن مراسم ماه محرم در یزد بسیاری از توریست‌های کشورهای خارجی و حتی مردم سایر نقاط کشورمان در روز عاشورا به این استان خصوصا شهرستانهایی نظیر تفت، مهریز و یزد سفر می کنند و درمراسم نخل گردانی که یکی از پرشور ترین مراسم عزاداری امام حسین (ع) است شرکت می کنند.

انتهای پیام/