به گزارش یزد آوا، وزارت خارجه جمهوری اسلامی از اواخر دهه شصت صاحب سخنگو شد و مرتضی سرمدی، قائم‌مقام فعلی محمدجواد ظریف، اولین سخنگوی این وزارتخانه ش و دراین‌بین، دولت یازدهم طی سه سال گذشته، سه سخنگو را معرفی کرده است: مرضیه افخم، حسین جابری انصاری و بهرام قاسمی.

ظریف در 30 خرداد 1395 طی حکمی بهرام قاسمی را به‌عنوان سخنگو و رئیس جدید مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه منصوب کرد. قاسمی پیش‌ازاین مسئولیت‌های سفیر جمهوری اسلامی ایران در ایرلند، ایتالیا و اسپانیا، رئیس اداره دوم سیاسی، رئیس اداره اول مشترک‌المنافع، مدیرکل غرب اروپا وزارت امور خارجه و معاونت پژوهش‌های بین‌المللی مرکز تحقیقات استراتژیک را بر عهده داشته است.

نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که طی شصت روز گذشته، هیچ کنفرانس خبری از سوی سخنگوی وزارت خارجه برگزار نشده است و این کم‌کاری باعث تعجب بسیاری از کارشناسان شده است؛ البته باید اشاره شود وی در جدیدترین تلاش برای سخنگویی، مصاحبه‌ای تصویری با خبرآنلاین داشته است.[1]

مقایسه قاسمی با افخم و جابری انصاری

دولت یازدهم تاکنون دو سخنگو در وزارت خارجه داشته است و آقای قاسمی سومین سخنگوی این سازمان است. بررسی عملکرد دو سخنگوی پیشین در زمینه برگزاری کنفرانس خبری و ارتباط با خبرنگاران جالب به نظر می‌رسد.

مرضیه افخم در تاریخ 7 شهریور 1392 سخنگوی وزارت خارجه شد و اولین جلسه وی با خبرنگاران در تاریخ 26/6/1392 برگزار شد؛[2] یعنی بعد از 19 روز از انتصاب خانم افخم اولین کنفرانس خبری ایشان برگزار شد و خبرنگاران موفق شدند سؤالات خود را از ایشان بپرسند.

حسین جابری انصاری نیز در تاریخ ششم آبان‌ماه 1394 سخنگوی وزارت خارجه شد و اولین جلسه وی با خبرنگاران در تاریخ 23/9/1394 برگزار شد؛ یعنی بعد از 47 روز از انتصاب آقای جابری اولین کنفرانس خبری ایشان برگزار شد و خبرنگاران موفق شدند سؤالاتشان را از ایشان بپرسند.

درباره بهرام قاسمی باید گفت که وی، در تاریخ 30 خرداد 1395 سخنگوی وزارت خارجه شد و هنوز هیچ جلسه‌ای با خبرنگاران برگزار نکرده است؛ یعنی پس از 60 روز از انتصاب ایشان، هیچ کنفرانس خبری برگزار نشده است، البته ایشان در دیدار با سردبیر خبرگزاری ایسنا در تاریخ 22/4/95 اعلام کرده‌اند که به‌زودی نشست صمیمانه‌ای را با خبرنگاران حوزه سیاست خارجی برای آشنایی و اطلاع از نظرات و دیدگاه‌هایشان برگزار خواهند کرد که 35 روز از این وعده می‌گذرد، اما هنوز خبری از عملی کردن این وعده نیست و مشخص نیست این تأخیر تا چند روز دیگه ادامه خواهد شد و چه عواملی باعث شده است وی جرئت ورود به میدان سخنگویی را از خود نشان ندهد.

مقایسه‌ای میان سخنگوی جدید شورای نگهبان و وزارت خارجه

در مقام مقایسه می‌توان عملکرد سخنگوی وزارت خارجه را با سخنگوی شورای نگهبان نیز مقایسه کرد، زیرا هر دو در فاصله نزدیکی از یکدیگر به سمت سخنگویی انتخاب شدند.

عباسعلی کدخدایی، سخنگوی جدید شورای نگهبان، در تاریخ 30 تیر 1395 به سخنگویی این شورا انتخاب شد و درست سه روز بعد،‌ اولین کنفرانس خبری وی با رسانه‌ها برگزار شد و خبرنگاران سؤالات زیادی از وی پرسیدند. کنفرانس دوم کدخدایی نیز در 16 مرداد و در آستانه روز خبرنگار برگزار شد و ایشان طی 25 روز گذشته دو کنفرانس خبری داشته‌اند که عملکردشان قابل‌مقایسه با سخنگوی وزارت خارجه نیست.[3]

حوادث مهمی که سخنگو موضعی درباره آن‌ها نگرفت

حوادث مهم بین‌المللی دو ماه اخیر را در نظر بگیرد؛

· سفر رئیس‌جمهور به آذربایجان،‌

· حملات انتحاری در فرانسه و آلمان،

· کودتا در ترکیه،

· حمله به باشگاه هم‌جنس‌بازان در آمریکا،

· سلب تابعیت از شیخ عیسی قاسم

· سالگرد تصویب برجام.

· موضوعات سوریه و عراق

· بحران سازی عربستان در منطقه

· انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و رقابت نامزدهای ریاست جمهوری

· بدعهدی‌های آمریکا در اجرای برجام

و ...

آیا این حوادث آن‌قدر ارزش خبری نداشته است که سخنگوی وزارت خارجه در صفحه تلویزیون ظاهراً شود و درباره آن‌ها موضع بگیرد؟ در کشورهای دیگر شاهد آن هستیم که با کوچک‌ترین اتفاق، سخنگوی یک سازمان به سرعت مواضع سازمان متبوع خود را اعلام می‌کند و نسبت به اطلاع‌رسانی به مردم اقدام می‌کند، اما سالگرد برجام که برای دولت فتح‌الفتوح و آفتاب تابان است، بدون هیچ واکنشی از سوی سخنگوی سپری می‌شود و مشخص نیست که چرا قاسمی حتی تعریف و تمجیدی نیز از برجام ارائه نمی‌کند و چه مشکلی باعث شده است که مرد به ظاهر بازنشسته وزارت خارجه؛ هیچ واکنشی از خود نشان ندهد.

یکی دیگر از اتفاقاتی که هیچ واکنشی از سوی سخنگوی وزارت خارجه نداشت، روز خبرنگار بود. به نظر می‌رسد سخنگوی وزارت خارجه که در تعامل دائم با رسانه‌هاست، می‌بایست در روز خبرنگار ارتباطی با این قشر برقرار می‌کرد و در کنفرانسی به سؤالات متعدد خبرنگاران پاسخ می‌داد، البته در آستانه روز خبرنگار و پس از 45 روز از انتصاب قاسمی به سخنگویی وزارت خارجه، مراسم معارفه ایشان برگزار شد که در این جلسه نیز ایشان هیچ صحبتی با رسانه‌ها نداشت و تنها وزیر خارجه و حجت‌الاسلام دعایی به نمایندگی از جامعه خبرنگاری صحبت کردند و مشخص نیست که چرا سخنگوی وزارت خارجه در این روز نیز هیچ سخنرانی نداشت و به سؤالات خبرنگاران پاسخ نداد؟! بعضی از کارشناسان معتقدند بهرام قاسمی بعد از سال‌ها دوری از فضای وزارت خارجه و خستگی از دوران وزارت، هنوز آمادگی حضور در عرصه رسانه‌ای را ندارد؛ ولی سؤالی که می‌شود مطرح کرد این است که چرا و به چه دلیل وزیر خارجه بهرام قاسمی را برای این جایگاه انتخاب کرده است؟

بررسی عملکرد آقای سخنگو از طریق وب‌سایت وزارت خارجه

بررسی بخش مربوط به سخنگو در وزارت خارجه نیز می‌تواند در روشن شدن عملکرد وی راهگشا باشد. در این بخش عملکرد سخنگو به پنج بخش تقسیم‌شده است: جلسات هفتگی، اعلام مواضع، دیدارها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها.

در بخش جلسات هفتگی آقای سخنگو سه خبر از ایشان نقل‌شده است که هیچ‌کدام در جلسه هفتگی با خبرنگاران اتخاذ نشده است. قاعدتاً بایستی در این صفحه اخبار مربوط به کنفرانس‌های خبری هفتگی سخنگو منتشر شود که چون هیچ کنفرانس خبری برگزار نشده، هیچ گزارشی نیز وجود ندارد.

بخش دیگری از وب‌سایت وزارت خارجه به سخنرانی‌های سخنگو اشاره شده است که در این بخش نیز همان سه خبری که در جلسات هفتگی منتشر شده است،‌ دیده می‌شود،‌ اما از ظاهر و متن اخبار برنمی‌آید که ایشان در جلسه سخنرانی این اخبار را مطرح کرده باشند و به نظر می‌رسد برای خالی نبودن عریضه این اخبار در این بخش درج شده است.

در بخش دیگری به دیدارهای سخنگوی وزارت خارجه پرداخته شده است. در این بخش نیز شاهد پنج خبر هستیم که سه خبر آن با بخش جلسات هفتگی و سخنرانی‌ها مشترک است و دو خبر دیگر مربوط به دیدار سخنگوی وزارت خارجه با هیئتی از خبرگزاری کیودوی ژاپن و خبرگزاری ایسناست. به نظر می‌رسد در سه خبر اول هیچ دیداری اتفاق نیفتاده و صرفاً برای پر کردن صفحه این اخبار در این قسمت نقل‌شده است.

در بخش دیگری که به مصاحبه‌های سخنگوی وزارت خارجه اشاره شده است، چهار مصاحبه از سخنگوی وزارت خارجه منتشر شده است که از این چهار مصاحبه، سه خبر آن با بخش‌های دیدارها، سخنرانی‌ها و جلسات هفتگی مشترک است و تنها یک خبر جدید وجود دارد.

بخش پنجم عملکرد سخنگوی وزارت خارجه مربوط به مواضعی است که ایشان طی 60 روز گذشته اتخاذ کرده‌اند. در این بخش عملکرد سخنگوی وزارت خارجه بهتر به نظر می‌رسد و ایشان طی 60 روز حدود 50 موضع درباره اتفاقات مختلف بین‌المللی گرفته‌اند که البته آن سه خبر مشترکی که در تمامی بخش‌های بالا وجود داشت، در این بخش هم وجود دارد، اما نکته‌ای که درباره این بخش وجود دارد این است که افرادی که آشنایی با بخش‌های رسانه‌ای وزارت خارجه دارند، می‌دانند که اغلب مواضعی که به صورت مکتوب و خبری مطرح می‌شود، از سوی بخش‌ها و معاونت‌های مختلف وزارت خارجه مطرح و با تأیید سخنگو یا مسئولین مرکز دیپلماسی وزارت خارجه منتشر می‌شود و سخنگو در اعلام موضع به صورت مستقل اقدام زیادی را انجام نمی‌دهد.

در پایان باید گفت که دولت یازدهم در سه سال گذشته بیشترین توان و ظرفیت خود را در بحث‌های سیاست خارجی به کار گرفته است و تقریباً تمامی مشکلات را به تحریم‌های خارجی ربط داده و تلاش زیادی کرده است تا از طریق ارتباط با آمریکا و اروپا به حل این مشکلات بپردازد. به نظر می‌رسد دولتی که چنین ایده‌ای دارد باید فردی را به سخنگویی وزارت خارجه انتخاب کند که فعالیت و حضور بیشتری در رسانه‌ها داشته باشد و نه فردی که حدود شصت روز است هیچ نشست خبری با رسانه‌ها برگزار نکرده است و معلوم نیست که چرا وزارت خارجه از حضور ایشان در رسانه‌ها هراس دارد.

خبرها و شایعاتی نیز درباره ایشان در فضای رسانه‌ای کشور وجود دارد که حاکی از بازنشستگی آقای سخنگو در سال 89 است و در وب‌سایت وزارت خارجه نیز آخرین سمتشان وی، سرپرستی سفارت ایران در کانادا در سال 89 بوده است و مشخص نیست که چرا وزارت خارجه سمت سخنگویی خود را به فردی سپرده است که سال‌هاست در وزارت خارجه حضور ندارد.