به گزارش سرو ابرکوه؛ قرار گرفتن در آستانه فرارسیدن نوروز 97، فرصتی شد تا برخی آداب‌ورسوم مردم شهرستان ابرکوه را در سال‌های گذشته زنده کنیم و با سبک زندگی آنها بیشتر آشنا شویم.

فاطمه خوش مهر یکی از مادربزرگان دیار کهن و باصفای ابرکوه، در گفتگو با خبرنگار سرو ابرکوه، در خصوص آداب‌ورسوم مردم شهرش چنین گفت: مردمان ابرکوه مردمانی باصفا که با شروع سال جدید، کینه‌ها را دور می‌ریختند و خانه دلشان را با نور محبت و مهربانی جلا می‌دادند و از زندگی در کنار یکدیگر لذت می‌بردند.

خوش مهر اظهار کرد: سال‌های دور اگرچه امکانات و تجهیزات امروزی نبود، اگرچه خانه‌های مجلل و ماشین‌های مدل بالا نبود، اگرچه تنها وسیله رفت‌وآمد مردم چهارپایان بود، ولی در عوض زندگی سبز و بی‌آلایشی بود که دغدغه‌های امروزی در آن معنا نداشت.

ذوق و شوق خانواده‌های عروس و داماد برای سنت ظرف پنجه قبل از نوروز
وی تصریح کرد: ظرف پنجه رسمی بود که 5 روز مانده به نوروز، از طرف خانواده داماد برای نوعروس خود قبل از فرارسیدن اولین سالگرد ازدواج، انجام می‌شد. آداب ظرف پنجه به این صورت بود که سینی یا سینی‌های بزرگی را تزیین می‌کردند و تعدادی ظروف لازم و اولیه زندگی مثل کاسه، بشقاب، استکان، لیوان، قوری، تنگ آب و... را به نماد کمک به زوج‌های جوان برای شروع زندگی مشترک، درون آن می‌گذاشتند.

خاله‌خانم خاطرنشان کرد: گاهی آجیل شب عید، شیرینی، گوشت، برنج، پارچه یا لباس، میوه فصل و یا هر چیز دیگری که در توان خانواده داماد بود، درون سینی‌ها می‌گذاشتند و برای خانواده عروس هدیه می‌بردند.

حنابندان شب عید رسم دیرینه زنان و دختران و برخی مردان ابرکوه
خوش مهر گفت: حنابندان شب عید یکی از سنت‌های مرسوم زنان و دختران و حتی برخی مردان ابرکوه بود، که معمولاً چند روز قبل از تحویل سال، دست‌وپا و موهای خود را با حنا خضاب می‌کردند. بانوان این‌قدر به این سنت زیبا و سفارش شده اسلام اهمیت می‌دادند که این رسم را به‌طورجدی تر در عید غدیر خم که بین ابرکوهی‌ها به عید مرتضی علی (ع) معروف بود، انجام می‌دادند.

تزیین سفره‌های هفت‌سین با تخم‌مرغ‌های رنگ‌شده با روناس
وی افزود: آن سال‌ها مردم ابرکوه، از ظرف‌های گندم سبز شده به نماد فرارسیدن نعمت بهار و رویش درختان، شیرینی چنگال سین و نان شیرین، آجیل آن زمان که شامل تخمک آفتابگردان، هندوانه، کدو، گردو، بادام، هسته زردآلو، گندم، کُنجد و شاهدانه بوداده، میوه فصل که محصول باغات خودشان بود، نخود و کشمش، تخم‌مرغ رنگ‌شده با روناس، قرآن کریم، آیینه که نماد روشنی و شفافیت بود، برای تزیین سفره‌های هفت‌سین استفاده می‌کردند.

خوش مهر عنوان کرد: زنان ابرکوه از یک ماه قبل برای تدارک سفره هفت‌سین و محتویات آن دست‌به‌کار می‌شدند، انواع آجیل‌ها، شیرینی‌های و غذاهای سنتی که با آن از مهمانان نوروزی خود پذیرایی می‌کردند، با دستان توانا و سلیقه‌های خود مهیا می‌کردند.

مادربزرگ گزارش ما تأکید کرد: ویژگی خاص این خوردنی‌های سنتی این بود که معمولاً با مواد گیاهی و طبیعی درست می‌شدند و عاری از هرگونه مواد افزودنی و زیان‌بار امروزی بودند، که ریشه بسیاری از بیماری‌ها است.

ایام نوروز و طعم طبیعی فالوده ابرکوه
وی بیان کرد: طمع خوشمزه و طبیعی فالوده‌هایی که زنان ابرکوه با دستان خود از نشاسته گندم مزارعشان درست می‌کردند، فراموش‌شدنی نیست. روش تهیه فالوده این‌چنین بود که ابتدا گندم‌ها را در ظرف‌های بزرگ آب می‌کردند و هر روز آب آن را عوض می‌کردند که بد بو و ترش نشود.

مادر ابرکوهی اظهار کرد: این کار بسته به جنس گندم و گرمی و سردی هوا حدود 10 الی 12 روز طول می‌کشید تا جایی که وقتی گندم را بین دو انگشت فشار می‌دادند، پوست آن می‌شکافت و شیره آن بیرون می‌آمد. سپس گندم‌ها را با پنجه دست چنان در آب وَرز می‌دادند که همه پوست‌های آن جدا می‌شد و روی آب قرار می‌گرفت.

خوش مهر ادامه داد: پوست گندم و آب را از نشاسته جدا می‌کردند و نشاسته‌ها را روی پارچه سفیدی می‌ریختند تا زودتر آب آن گرفته و خشک شود. زنان اقوام دو یا سه روز مانده به عید نوروز دورهم جمع می‌شدند و تکه‌های نشاسته خشک‌شده را در آب حل می‌کردند و می‌پختند تا حالت سفتی و خمیر مانند به خود بگیرد.

وی گفت: آب کش را بر سر قابلمه یا ظرف رویی بزرگی می‌گذاشتند که درون آن آب سرد بود، سپس نشاسته پخته که هنوز داغ بود را توی آب کش می‌ریختند و سریع با کفگیر بر روی آن می‌کشیدند که تا قبل از سرد شدن، از سوراخ‌های آب کش رد شود. دانه‌های نشاسته درون آب سرد می‌ریخت و به شکل دانه‌های کشیده و دراز می‌بست.

خاله‌خانم با اشاره به سنت همکاری و همیاری زنان قدیم در انجام کارها که خستگی و فشار کار را کم می‌کرد، تصریح کرد: فالوده دست‌ساز یکی از نوشیدنی‌هایی بود که صاحب‌خانه با شیره قند و انگور آن را برای مهمان آماده می‌کرد.

طعم خوشمزه هسته‌های زردآلو و بادام در آب دِلگُشا نوروز
وی افزود: آب دلگشا یکی دیگر از خوردنی‌های سنتی بود که در ایام نوروز با آن از مهمانان خود پذیرایی می‌کردند. به این صورت که هسته‌های زردآلو، بادام و پسته (که زیاد هم رواج نداشت) را چند روز در آب و نمک می‌گذاشتند و سپس آنها را شسته و دوباره به مدت چند روز (مدت‌زمانی که طعم مواد وارد هسته‌ها شود) در مخلوطی از آب، نمک، آویشن و کمی زردچوبه نگهداری می‌کردند.

«نان خشکِ شیرین و چنگال سین» شیرینی‌های رایج سفره‌های هفت‌سین مردم ابرکوه
مادربزرگ خاطرنشان کرد: نان خشکِ شیرین که این روزها دیگر در بین انواع شیرینی‌ها جایی ندارد، همراه با چنگال سین، دو نوع شیرینی سنتی بود که بین مردم ابرکوه رواج زیادی داشت. بوی تنور آتشی نان شیرین و رنگ زرد آن، در بین خوراکی‌های سفره‌های هفت‌سین، دل هر مهمانی را به سمت خود می‌کشید که لقمه‌ای از آن را بچشد.

خوش مهر ابراز کرد: برای تهیه نان شیرین، شیر گاو، زردچوبه تفت‌داده شده، مایع خمیر، شکر و ادویه‌جات طعم‌دهنده را درون سوچه (ظرف سفالی که زنان قدیم در آن خمیر نان را درست می‌کردند) می‌ریختند و خمیر آن را وَرز می‌دادند تا زمانی که به اصلاح وَر بیاید و آماده پختن شود.

وی عنوان کرد: پختن نان شیرین مثل پختن نان معمولی است که با تنورهای گلی و آتش می‌پختند و چون وسایل نگه‌دارنده امروز وجود نداشت، می‌گذاشتند نان شیرین‌ها خشک شود که مدت‌زمان بیشتری نگهداری شود. زیرا نان شیرین را به‌صورت تروتازه هم استفاده می‌کردند.

آش رشتهِ شنبه اول سال رسم دیرینه مردم ابرکوه که هنوز هم مرسوم است
مادربزرگ در ادامه سنت‌های مردم ابرکوه ضمن اشاره به مراسم شنبه اول سال روزی که هنوز هم بین مردم ابرکوه مرسوم است، گفت: اولین شنبه‌ای که بعد از تحویل سال فرامی‌رسد خانواده‌های یک طایفه از صبح تا شب در طبیعت، باغ یا هر فضای سبز دورهم جمع می‌شوند و آن روز را با سپری کردن در کنار یکدیگر به خوشی و خرمی می‌گذرانند تا برای یک روز هم که شده غم‌ها و مشکلات خود را فراموش کنند.

خوش مهر اضافه کرد: آش رشته‌ای که با رشته‌های دست‌ساز زنان (به این صورت که خمیر تهیه‌شده را با وردنه صاف و سپس لایه‌های نازک خمیر را به شکل لوله‌ای می‌پیچیدند و با کارد برش می‌دادند، رشته‌هایی که دراز دراز بریده‌شده بود خشک و برای آش استفاده می‌کردند) تهیه می‌شد و عطر و بوی آن فضا را پر می‌کرد، نوعی غذای مقوی و خوشمزه بود که لذت روز شنبه اول سال را در ذهن مردم ماندگارتر می‌کرد.

دیگر سنت‌های مردم ابرکوه در ایام نوروز و بعد از آن
وی در پایان گفت: گردو بازی، پل چُفته بازی، هفت‌سنگ، یک‌بریک، پنجه مریم، نوروز سلطانی، آب پنجه رد کردن روی حوله‌ها و لباس‌ها، دستمال کیسه (که بیشتر در طول سال مرسوم بود و مختص نوروز نبود)، گوی آتشی در شب چهارشنبه‌سوری، خورشت اسفناج با گوشت گوسفند یا گوشت قورمه، عدس‌پلو با ماست و رب انار، آبگوشت (که به آبگوشت سفید مشهور بود)، آش جو، پوشیدن لباس‌های نو، از دیگر آداب‌ورسوم مردمان قدیم ابرکوه بود که عاری از هرگونه دغدغه و تجمل‌گرایی بود.

انتهای پیام/ف