سرو ابرکوه؛ تا قبل از اینکه فیلم «یتیم‌خانه ایران» را ببینم، این همه تعریف و تمجید از آن برایم خیلی قابل هضم نبود و احساس می کردم شاید بخشی از این تعریف‌ها بیشتر اغراق باشد؛ اما بعد از تماشای این شاهکار «ابوالقاسم طالبی»، می‌توانم بگویم ارزش و اهمیت این فیلم به مراتب فراتر از آن چیزی است که می‌گویند و می‌نویسند.

علاوه بر اینکه، در فیلم یتیم‌خانه ایران به برهه‌ای مهم از تاریخ ایران پرداخته شده است، که به طور کلی از تاریخ حذف شده و ما در کتاب‌های تاریخی تقریبا چیزی از آن نمی‌بینیم و این مسئله‌ای است که اهمیتی مضاعف به اثر داده؛ کارگردان در لابه‌لای فیلم پیام‌هایی را به طور هنرمندانه منتقل می‌کند که در نوع خود بسیار معنادار و جالب‌توجه است.

فیلم علاوه بر اینکه از نقش انگلیس در بدبختی و مرگ 9 میلیون نفر از مردم ایران به دلیل قحطی سخن می‌گوید؛ از نقش منورالفکرانی که در روزنامه‌هایشان به تعریف و تمجید از انگلیس می‌پردازند و در واقع انگلیس را بزک می‌کنند نیز می‌گوید. فیلم از نقش دو جریان اصلی روحانیت یعنی روحانیت انقلابی و مردمی و روحانیت اشرافی و انگلیسی در اوضاع جامعه سخن می‌گوید و همچنین خلاء وجود رهبری لایق در جامعه را به نمایش می‌گذارد.

در بخشی از فیلم که سردبیر روزنامه رعد خطاب به سید ضیاءالدین طباطبایی از نقش منورالفکرانی چون خودش در بسترسازی برای جولان انگلیسی‌ها در کشور سخن می‌گوید، سید ضیاء پاسخی جالب به او می‌دهد و می‌گوید؛ جولان انگلیسی‌ها در کشور فقط نتیجه‌ی نقش منورالفکرها نیست بلکه آخوندهایی چون فلانی و بهمانی هم که با مدیریت انگلیس مراجع و علمای نجف و قم را کنترل می‌کنند تا نسبت به مسائل جامعه بی‌تفاوت باشند، نیز در این مسئله بسیار نقش‌آفرین هستند.

طالبی با به تصویر کشیدن روشنفکرانی که روزنامه‌هایشان به «سفارت‌خانه‌های کاغذی» انگلیس تبدیل شده بود و رسالت رسانه‌ای خود را بزک انگلیس تعریف کرده بودند و همچنین رویارویی دو قشر از روحانیت سازشکار حامی انگلیس و روحانیت انقلابی و مردمی، علاوه بر بازتاب واقعیت‌های آن زمان، کنایه‌ای معنادار نیز به برخی جریان‌های کنونی می‌زند.

برای پی بردن به اهمیت این اثر ارزشمند، گفتن و نوشتن کفایت نمی‌کند، بلکه باید بلیط تهیه کرد و به سینما رفت و آن را تماشا کرد. البته این فیلم را باید ایستاده تماشا کرد!

یزدرسا

حمیدرضا زارع